Bardzo ważne pytanie – jedno z tych, które zadał uczony w Prawie Jezusowi.
Odpowiedź Jezusa w Ewangelii Łukasza 10:25–37 (przypowieść o miłosiernym Samarytaninie) całkowicie przemienia dotychczasowe myślenie o tym, kto jest „bliźnim”.
📖 Kontekst: Łukasza 10:25–29
Pewien uczony w Piśmie zapytał Jezusa:
„Nauczycielu, co mam czynić, aby odziedziczyć życie wieczne?”
Jezus odpowiedział pytaniem:
„Co jest napisane w Prawie? Jak czytasz?”
Uczeń odpowiedział właściwie, cytując Pwt 6:5 i Kpł 19:18:
„Będziesz miłował Pana, Boga swego… i bliźniego swego jak siebie samego.”
Jezus mówi: „Dobrze odpowiedziałeś…”
Ale uczony chciał się usprawiedliwić i zapytał:
„A kto jest moim bliźnim?” (Łk 10:29)
🧠 Ważne: pytanie było ograniczające
Uczeni żydowscy często rozumieli „bliźniego” jako członka narodu Izraela, ewentualnie „sprawiedliwego prozelitę”.
Czyli: „Do kogo muszę okazywać miłość, a do kogo nie?”
📜 Jezus odpowiada przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10:30–37)
🔹 1. Człowiek pobity przez zbójców
Został obrabowany, pobity i porzucony na drodze z Jerozolimy do Jerycha.
🔹 2. Przeszli obojętnie:
- Kapłan – człowiek religijny, reprezentant Prawa i świątyni.
- Lewita – sługa świątynny.
👀 Obaj widzą rannego, ale idą dalej. Może z obawy o nieczystość rytualną, może z obojętności.
🔹 3. Samarytanin – znienawidzony przez Żydów
- Wzruszył się, opatrzył rany, zawiózł do gospody, zapłacił.
- Zachował się jak prawdziwy bliźni.
Przypowieść o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10:25–37) staje się jeszcze bardziej poruszająca, gdy zrozumiemy kim byli Samarytanie, kapłani i lewici, oraz co symbolizują dziś. Jezus w tej przypowieści burzy społeczne i religijne granice i odwraca oczekiwane role.
🧙♂️ 1. Kapłani
👤 Kim byli?
- Potomkowie Aarona, z pokolenia Lewiego.
- Sprawowali kult świątynny w Jerozolimie (ofiary, kadzenie, błogosławieństwa).
- Reprezentowali „oficjalną” religię Izraela.
- Mieli status wysokiego autorytetu religijnego i społecznego.
❗W przypowieści:
Kapłan widzi rannego, ale przechodzi obok. Możliwe, że bał się skalania (martwe ciało), może spieszył się do służby – ale zabrakło miłości.
🔄 Dziś:
Kapłan może symbolizować:
- Osoby sprawujące funkcje religijne lub urzędowe: księża, pastorzy, biskupi…
- Osoby duchowne lub „instytucjonalne”, które są tak skupione na „porządku” i „czystości rytualnej”, że zapominają o miłosierdziu.
🧾 2. Lewici
👤 Kim byli?
- Członkowie pokolenia Lewiego, ale nie z linii Aarona.
- Pomagali kapłanom w świątyni: śpiew, transport sprzętów, administracja.
- Mieli funkcje pomocnicze, ale też cieszyli się szacunkiem i prestiżem religijnym.
❗W przypowieści:
Lewita również widzi i mija rannego – choć może z nieco mniejszymi obowiązkami rytualnymi niż kapłan.
🔄 Dziś:
Lewita może symbolizować:
- Aktywnych członków wspólnot religijnych, liderów grup, nauczycieli…
- Osoby bliskie religii, ale które bronią struktury bardziej niż człowieka.
- Czasem: wierzących z pozoru gorliwych, ale bez owocu miłości.
🧕 3. Samarytanie
👤 Kim byli?
- Potomkowie Izraelitów i pogan pochodzący z północnego królestwa (po podboju przez Asyrię – 722 r. p.n.e.).
- Odrzuceni przez Żydów – uznawani za heretyków, nieczystych, synkretycznych w wierzeniach.
- Mieli własną wersję Tory i własną „świątynię” na górze Garizim.
- Żydzi gardzili nimi, unikali ich i nie rozmawiali z nimi (por. J 4:9).
❗W przypowieści:
Samarytanin, ten pogardzany i wykluczony, okazuje prawdziwą miłość.
Zatrzymuje się, opatruje rany, opłaca nocleg – działa bezinteresownie.
🔄 Dziś:
Samarytanin może symbolizować:
- Osoby spoza kręgów religijnych, uważane za „światowe” lub „niegodne”.
- Cudzoziemców, innowierców, ludzi z marginesu: imigrantów, biednych, wykluczonych.
- Kogoś niewierzącego w oczach religii, ale z sercem pełnym miłości.
💥 Rewolucyjna puenta Jezusa (Łk 10:36–37):
„Który z tych trzech wydał ci się bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców?”
Uczony w Piśmie nie potrafi nawet wymówić słowa „Samarytanin” – odpowiada:
„Ten, który okazał miłosierdzie.”
A Jezus mówi:
„Idź i ty czyń podobnie.”
🧾 Wnioski z przypowieści:
✅ 1. Bliźni to nie tylko „swój” – ale każdy człowiek w potrzebie
Jezus odwraca pytanie – nie chodzi o to „kto należy do moich bliźnich”, ale czy ja jestem bliźnim dla drugiego człowieka.
✅ 2. Prawdziwa miłość nie zna granic etnicznych, religijnych ani społecznych
Samarytanin – obcy, heretyk według Żydów – jest wzorem miłosierdzia.
✅ 3. Miłość bliźniego to działanie, nie teoria
Kapłan i lewita wiedzieli, co mówi Prawo, ale nie okazali miłosierdzia.
Samarytanin nie był uczony w Piśmie, ale działał zgodnie z wolą Boga.
🔥 Podsumowanie
- Bliźni to każdy, kogo spotykasz – nawet wróg – jeżeli potrzebuje miłosierdzia.
- Miłość bliźniego to nie uczucie, ale czyn (por. 1 Jana 3:17–18).
- Jezus sam był „miłosiernym Samarytaninem” – opuścił swój tron, by opatrzyć rany grzesznika i oddać za niego wszystko.
Czy pismo po za Łukaszem definiuje nam bliźniego i relacje z nim?
Tak, Pismo Święte w wielu miejscach – poza przypowieścią o miłosiernym Samarytaninie w Ewangelii Łukasza 10 – wyjaśnia, kim jest „bliźni” i jak powinny wyglądać relacje wierzącego z bliźnim. Definicja „bliźniego” rozwija się od Starego Testamentu aż po Nowy Testament – a jej kulminacją jest nauka Jezusa i apostołów o miłości bez granic.
🕎 STARY TESTAMENT
📜 Kpł 19:18 (UBG)
„…będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. Ja jestem PAN.”
- Tu „bliźni” oznacza członka ludu Izraela – osobę z twojej społeczności, sąsiada, rodaka.
📜 Kpł 19:33–34
„Obcy… będzie dla was jak jeden z waszych rodaków i będziesz go miłował jak siebie samego…”
- Bóg rozszerza pojęcie bliźniego także na cudzoziemców – motywując to wspomnieniem niewoli egipskiej.
✅ Już w Torze bliźni to nie tylko „swój”, ale każdy człowiek obok ciebie – nawet obcy.
✝️ NOWY TESTAMENT – NAUKA JEZUSA I APOSTOŁÓW
📖 Mateusza 5:43–45 (Kazanie na Górze)
„Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a będziesz nienawidził swego wroga. A ja wam mówię: Miłujcie waszych wrogów…”
- Jezus całkowicie rozszerza granice miłości – już nie tylko do sąsiada, ale nawet do wrogów.
- Bliźni to każdy człowiek, bo Bóg sprawia, że słońce wschodzi nad złymi i dobrymi.
📖 Rzymian 13:8–10
„Nikomu nie bądźcie nic dłużni oprócz wzajemnej miłości… Miłuj bliźniego swego jak siebie samego.”
- Paweł powtarza słowa z Kpł 19, ale w kontekście wszystkich relacji społecznych – nie tylko wewnątrz Izraela.
- Miłość do bliźniego wypełnia Prawo.
📖 Galacjan 5:13–14
„…przez miłość służcie jedni drugim. Całe bowiem Prawo streszcza się w jednym słowie: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego.”
- Miłość do bliźniego jest podstawą wolności chrześcijańskiej – nie samowoli, lecz służby.
📖 1 Jana 4:20–21
„Jeśli ktoś mówi: Kocham Boga, a nienawidzi swego brata – jest kłamcą… Ten, kto miłuje Boga, niech też miłuje swego brata.”
- Miłość do bliźniego to dowód na autentyczność wiary.
- Jan używa słowa „brat”, ale nie w sensie tylko biologicznym – to wspólnota wiary, ale też człowiek spotkany.
🔁 PODSUMOWANIE BIBLIJNEJ DEFINICJI „BLIŹNIEGO”:
| Zakres | Tekst | Znaczenie |
|---|---|---|
| 🧍 Swój / rodak | Kpł 19:18 | Człowiek z tej samej społeczności |
| 🌍 Cudzoziemiec | Kpł 19:33–34 | Również obcy – godny miłości |
| ❤️ Każdy człowiek | Mt 5:43–45; Łk 10:30–37 | Nawet wróg, potrzebujący, obcy religijnie |
| 🤝 Współwierzący | Rz 13:8; 1 J 4:20 | Szczególna odpowiedzialność za braci w wierze |
💡 Wniosek:
Bliźnim w Biblii jest każdy człowiek, którego spotykam – niezależnie od pochodzenia, wyznania, poglądów, nawet wróg.
Miłość do bliźniego to fundament wiary i dowód nowego życia w Chrystusie.
A co mówi prawo Starego Testamentu?
To ważny i często pomijany temat: Stary Testament jasno pokazuje, że Bóg otwierał możliwość przyłączenia się do ludu Izraela osobom z innych narodów, jeśli spełniały określone warunki – przede wszystkim porzucenie pogaństwa i wiara w Jedynego Boga (JHWH).
📜 I. Podstawowa zasada: Jeden przepis dla tubylca i cudzoziemca
„Jedno prawo będzie dla tubylca i dla cudzoziemca, który przebywa wśród was.”
– Księga Liczb 15:15–16 (UBG)„Jedno prawo będzie dla tego, który się urodził wśród was, i dla cudzoziemca…”
To bardzo istotne – Bóg nie dzielił ludzi ze względu na pochodzenie, ale na postawę wobec Niego.
📖 II. Przyjęcie obcych – zasady i praktyka
1. Obrzezanie i wiara w Boga Izraela
W przypadku mężczyzn obrzezanie było znakiem przymierza (Rdz 17:12-13). Przykład:
„A jeśli jakiś cudzoziemiec przebywa u ciebie i będzie chciał obchodzić Paschę PANU – niech obrzeże wszystkich mężczyzn w swoim domu, a potem niech się zbliży, aby ją obchodzić, i będzie jak tubylec…”
– Wyjścia 12:48
⚠️ Ale uwaga: nie wszyscy cudzoziemcy musieli się obrzezać, by być częścią społeczności – byli też „goście” lub „bojący się Boga”.
2. Miłość i troska wobec przybysza
Bóg nakazuje Izraelitom troszczyć się o cudzoziemców:
„Obcy… będzie dla was jak jeden z waszych rodaków, i będziesz go miłował jak siebie samego, bo i wy byliście obcymi w ziemi Egiptu.”
– Kapłańska 19:34
To wskazuje, że gość z innego narodu nie tylko mógł być tolerowany – miał być kochany i traktowany jak „swój”.
3. Kto nie mógł wejść do społeczności Izraela (czasowo lub warunkowo)
Są wyjątki – np. Ammonici i Moabici (Pwt 23:3) – przez ich wrogość wobec Izraela. Ale to było ograniczenie narodowe, nie indywidualne.
✅ Przykład: Rut była Moabitką, ale została przyjęta przez wiarę – stała się babką Dawida, a przez to w linii Mesjasza!
🧾 III. Przykłady cudzoziemców przyjętych do ludu Bożego
| Osoba | Naród | Uwagi |
|---|---|---|
| 🧕 Rut | Moabitka | Powiedziała: „Twój Bóg będzie moim Bogiem” (Rt 1:16) – włączona do Izraela |
| 🏛️ Rahab | Kananejka (Jerycho) | Uwierzona w Boga Izraela, ocalona, weszła do rodu Mesjasza (Joz 2; Mt 1:5) |
| 💂♂️ Uria | Hetyta | Walczył w armii Dawida, traktowany jako jeden z jego ludzi (2 Sam 11) |
| 🎵 Etan, Heman | Z rodu Ezrahity | Pochodzenie nieizraelskie, a autorzy Psalmów |
🌍 IV. Obraz uniwersalizmu – plan Boży od początku
„W tobie będą błogosławione wszystkie narody ziemi.”
– Rdz 12:3 (przymierze z Abrahamem)
„…Bo mój dom będzie nazwany domem modlitwy dla wszystkich narodów.”
– Izajasz 56:7 (por. Mk 11:17)
„I stanie się w dniach ostatecznych, że góra domu PANA będzie… i przyjdą do niej wszystkie narody.”
– Izajasz 2:2–3
🧠 PODSUMOWANIE:
- Cudzoziemcy mogli dołączyć do Izraela, jeśli odrzucili bożki i przyjęli Boga Izraela.
- Bóg nie dyskryminował narodów, ale oczekiwał wiary i oddania.
- Obcy stawał się jak tubylec, jeśli żył według przykazań i uwierzył w JHWH.
- To przygotowanie na Nowe Przymierze, w którym nie ma już „Żyda ani Greka” (Gal 3:28), bo w Chrystusie wszyscy są jedno.
A co mówi Nowy Testament?
Nowy Testament nie podaje formalnej „hierarchii miłości” w stylu: rodzina → sąsiedzi → naród → cudzoziemcy, ale istnieją wyraźne zasady priorytetowego okazywania miłości, szczególnie w odniesieniu do rodziny i wspólnoty wierzących. Biblia uczy, że miłość ma być uniwersalna, ale praktyka miłości zaczyna się od tego, co najbliżej.
📜 1. Miłość zaczyna się od domu – rodzina jako pierwszy krąg odpowiedzialności
▶️ 1 Tymoteusza 5:8 (UBG)
„A jeśli ktoś nie troszczy się o swoich, zwłaszcza o domowników, ten wyparł się wiary i jest gorszy niż niewierzący.”
- 🔹 To najsilniejszy nakaz w NT, mówiący o odpowiedzialności wobec najbliższej rodziny.
- 🔹 Domownicy (gr. oikeiōn) to dom, bliscy, członkowie rodziny.
- 🔹 Zaniedbanie ich jest potępione ostrzej niż brak wiary!
📜 2. Wspólnota wierzących – duchowa rodzina
▶️ Galacjan 6:10
„A więc dopóki mamy czas, czyńmy dobrze wszystkim, a najbardziej domownikom wiary.”
- 🔹 Domownicy wiary to bracia i siostry w Chrystusie.
- 🔹 Choć mamy „czynić dobrze wszystkim”, priorytet mają wierzący – duchowa rodzina.
📜 3. Sąsiedzi i lokalna wspólnota – codzienna miłość
▶️ Rzymian 13:8
„Nikomu nie bądźcie nic dłużni oprócz wzajemnej miłości. Kto miłuje bliźniego, wypełnił zakon.”
- 🔹 „Bliźni” to każdy człowiek w zasięgu mojego życia – sąsiad, kolega, przechodzień.
- 🔹 Jezus pokazuje to jasno w przypowieści o Samarytaninie (Łk 10) – bliźnim jest ten, kto potrzebuje pomocy, niezależnie od pochodzenia.
📜 4. Miłość do „obcych” i „wrogów” – pełnia miłości Bożej
▶️ Mateusza 5:44–45
„Miłujcie waszych wrogów, błogosławcie tych, którzy was przeklinają…”
- 🔹 Jezus rozszerza granice miłości na nieprzyjaciół – to najwyższy poziom duchowego wzrostu.
- 🔹 Bóg czyni dobro złym i dobrym, więc i my mamy się tak zachowywać.
🔁 PODSUMOWANIE – ZASADA KRĘGÓW ODPOWIEDZIALNOŚCI
Nowy Testament nie tworzy sztywnej piramidy, ale pokazuje realną zasadę odpowiedzialności, która może wyglądać tak:
| Priorytet | Fragment | Zakres |
|---|---|---|
| 🏠 Rodzina cielesna | 1 Tm 5:8 | Najbliższa odpowiedzialność |
| 🙌 Wspólnota wierzących | Gal 6:10 | Duchowa rodzina, Kościół |
| 🤝 Sąsiedzi / bliźni | Rz 13:8 | Każdy wokół mnie |
| 🌍 Cudzoziemcy / wrogowie | Mt 5:44 | Miłość uniwersalna |
💡 Kluczowe przesłanie:
Miłość chrześcijańska jest bez granic, ale praktyczna odpowiedzialność zaczyna się od najbliższych – rodzinnych i duchowych.
Niesienie pomocy dalekim kosztem zaniedbania bliskich to nie miłość biblijna.
