Nefilim (hebr. נְפִלִים, z Rdz 6:4) są tradycyjnie rozumiani jako olbrzymy, ale ich tożsamość i pochodzenie były przedmiotem różnych interpretacji w historii judaizmu i chrześcijaństwa.
📖 Księga Rodzaju 6:4 (UBG)
„W owych dniach byli na ziemi olbrzymi (hebr. Nefilim), a także potem, gdy synowie Boży obcowali z córkami ludzkimi, które im rodziły – to są mocarze, którzy istnieli w dawnych czasach, mężowie sławni.”
🔍 Kim są Nefilim?
Słowo nefilim pochodzi od rdzenia נ־פ־ל (n-f-l) – „upaść” (co sugeruje „ci, którzy upadli”). Może być tłumaczone jako:
- „Upadli” (jak „upadłe istoty”),
- „Olbrzymy” (wg LXX: γίγαντες gigantes – „giganci”).
📘 Co mówi Księga Henocha?
Księga Henocha (zwł. 1 Hen 6–16), apokryficzna księga żydowska z ok. III–I w. p.n.e., daje rozbudowaną interpretację Rdz 6:1–4.
👼 Główne punkty z Księgi Henocha:
- „Synowie Boży” to aniołowie (nazywani „Czuwającymi”, hebr. עִירִין – por. Dn 4:13).
- Ci aniołowie (np. Semjaza, Azazel) zgrzeszyli, biorąc sobie żony spośród córek ludzkich.
- Ich potomstwo to Nefilim – giganci i tyrani, którzy zniszczyli ziemię i ludzkość.
- Nefilim:
- byli olbrzymami (nawet 300 łokci, czyli ~135 m),
- jedli ludzi, doprowadzając do przemocy i grzechu,
- po śmierci ich duchy miały stać się demonami, nękającymi ludzi do dziś (1 Hen 15:8-12).
- Bóg zesłał potop, aby oczyścić ziemię z ich zepsucia.
„A teraz giganci, którzy powstali z dusz i ciał, będą na ziemi duchami złymi… będą nazywani duchami nieczystymi” (1 Hen 15:8–9)
✝️ Co mówi Nowy Testament?
W 2 P 2:4 i Jud 1:6 wspomniane są „aniołowie, którzy nie zachowali swego stanu” – to może być nawiązanie do Księgi Henocha, ponieważ list Judy cytuje ją dosłownie (Jud 1:14–15).
🧭 Podsumowanie:
| Źródło | Synowie Boży | Nefilim | Znaczenie |
|---|---|---|---|
| Rdz 6:1–4 | Niejasne: aniołowie lub potomkowie Seta | Mężowie sławni / olbrzymy | Tajemnicze istoty z przeszłości |
| Księga Henocha | Upadli aniołowie | Giganci / hybrydy | Potomstwo aniołów i kobiet |
| LXX / tradycja | Giganci (gigantes) | Giganci | Olbrzymi i tyrani |
| Tradycja chrześcijańska | Często aniołowie (np. wczesny Kościół, Tertulian, Justyn) | Giganci, upadli | Symbole zepsucia przed potopem |
Księga Rodzaju 6:4 w Septuagincie (LXX), czyli starożytnym greckim tłumaczeniu Starego Testamentu, brzmi następująco:
📖 Rodzaju 6:4 (Septuaginta – LXX)
γίγαντες δὲ ἦσαν ἐπὶ τῆς γῆς ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, καὶ μετ’ ἐκεῖνο ὅτε ἐπορεύοντο οἱ υἱοὶ τοῦ θεοῦ πρὸς τὰς θυγατέρας τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐγεννῶσαν ἑαυτοῖς· ἐκεῖνοι ἦσαν οἱ γίγαντες οἱ ἀπ’ αἰῶνος, οἱ ἄνθρωποι οἱ ὀνομαστοί.
🧾 Tłumaczenie (dosłowne):
„Giganci byli na ziemi w tych dniach, a także potem, gdy synowie Boga przychodzili do córek ludzi i one im rodziły – to są owi giganci z dawnych czasów, ludzie sławni.”
🔍 Kluczowe elementy:
| Grecki (LXX) | Polski odpowiednik (UBG) | Znaczenie |
|---|---|---|
| γίγαντες (gigantes) | olbrzymi (nefilim w hebr.) | dosł. „giganci”, istoty potężne |
| υἱοὶ τοῦ θεοῦ | synowie Boży | możliwa aluzja do aniołów |
| θυγατέρες τῶν ἀνθρώπων | córki ludzkie | kobiety z rodu ludzkiego |
| ἄνθρωποι οἱ ὀνομαστοί | mężowie sławni | „ludzie o imieniu”, znani, bohaterscy |
🧠 Co to oznacza?
- Septuaginta używa słowa „γίγαντες” (giganci) – stąd w tradycji greckiej i późniejszej chrześcijańskiej przyjęło się, że Nefilim to dosłownie giganci.
- To właśnie to tłumaczenie wpłynęło na tradycję wczesnego chrześcijaństwa, np. u Ojców Kościoła, którzy utożsamiali Nefilim z istotami o nadludzkim wzroście i sile.
- W hebrajskim „nefilim” pochodzi od rdzenia „npl” – „upaść”, co może sugerować upadłe istoty, niekoniecznie tylko olbrzymów.
Porównajmy Rodzaju 6:4 w kilku kluczowych starożytnych tłumaczeniach i wersjach tekstu: Septuaginta (LXX), Wulgata, Targum Onkelos, oraz hebrajski tekst masorecki.
📜 1. Tekst hebrajski (Masorecki)
הַנְּפִילִים הָיוּ בָאָרֶץ בַּיָּמִים הָהֵם וְגַם אַחֲרֵי־כֵן אֲשֶׁר יָבֹאוּ בְנֵי־הָאֱלֹהִים אֶל־בְּנוֹת הָאָדָם וְיָלְדוּ לָהֶם הֵמָּה הַגִּבֹּרִים אֲשֶׁר מֵעוֹלָם אַנְשֵׁי הַשֵּׁם
📌 Transliteracja:
Hannefilim hajú ba’arec bajjamim hahem, wegam achare-ken aszer javó’u bné ha’elohim el benot ha’adam wajeldu lahem; hemma haggiborim aszer me’olam anszé haszem.
📌 Znaczenie:
„Nefilim byli na ziemi w owych dniach, a także potem, gdy synowie Boży przychodzili do córek ludzkich i te im rodziły – to oni byli mocarzami, którzy byli od wieków, sławnymi ludźmi.”
- nefilim – od rdzenia „npl” („upaść”); może oznaczać upadłe istoty, olbrzymy, lub istoty niezwykłe.
🇬🇷 2. Septuaginta (LXX – ok. III w. p.n.e.)
γίγαντες δὲ ἦσαν ἐπὶ τῆς γῆς…
📌 γίγαντες (gigantes) – przetłumaczono „nefilim” jako giganci.
💬 LXX dodała też wyrażenie:
οἱ ἄνθρωποι οἱ ὀνομαστοί – „ludzie sławni”
czyli „mężowie znani z imienia” – heroiczni, znani z legend.
🇱🇦 3. Wulgata (łacińska, IV w.) – tłum. Hieronima
gigantes autem erant super terram in diebus illis, postquam ingressi sunt filii Dei ad filias hominum illaeque genuerunt: isti sunt potentes a saeculo viri famosi.
📌 gigantes – Hieronim również tłumaczy „nefilim” jako giganci, zgodnie z Septuagintą.
📌 viri famosi – dosł. „mężowie sławni” – jak w LXX: herosi, znani wojownicy.
🕎 4. Targum Onkelos (aramejski, I–III w. n.e.)
נפילין הוו בארעא ביומיא ההינון
📌 Targum zachowuje hebrajskie „נפילים” (nefilin) – nie tłumaczy na „giganci”, tylko transliteruje, co sugeruje, że autor chciał zachować oryginalne znaczenie lub nie chciał narzucać interpretacji.
💬 Targumy ogólnie są bardziej ostrożne, czasami unikają dosłownego opisu nadprzyrodzonych zjawisk.
🔍 Podsumowanie porównania
| Tekst | Słowo dla „nefilim” | Znaczenie lub komentarz |
|---|---|---|
| Hebrajski (Masorecki) | נְפִילִים (nefilim) | dosł. „ci, którzy upadli”; możliwa aluzja do upadłych aniołów |
| Septuaginta (LXX) | γίγαντες (giganci) | wpływ mitologii greckiej, postacie potężne i herosi |
| Wulgata | gigantes | zgodne z LXX – olbrzymy, wojownicy |
| Targum Onkelos | נְפִילִין (nefilin) | transliteracja bez tłumaczenia, zachowuje tajemniczość |
📘 Wnioski:
- Septuaginta i Wulgata interpretują nefilim jako gigantów, zgodnie z tradycją hellenistyczną.
- Tekst hebrajski i Targumy pozostawiają bardziej otwartą możliwość – mogą to być upadłe istoty, herosi, lub po prostu znani wojownicy.
- Księga Henocha (która rozwija tę myśl) opisuje nefilim jako dzieci upadłych aniołów i kobiet – potężnych, często zniszczonych przez Boga.
