„Elohim” w starym Testamencie w języku oryginalnym hebrajskim, oznacza Boga czy istoty duchowe? To świetne pytanie — i bardzo istotne dla zrozumienia nie tylko imienia Boga w Starym Testamencie, ale także duchowej rzeczywistości, jaką Biblia przedstawia.
Słowo „elohim” to forma mnoga od „eloah” (אֱלוֹהַּ), która pochodzi od rdzenia ’el (אֵל) oznaczającego „Bóg” lub „mocny”.
- Mimo liczby mnogiej, bardzo często używane jest jako liczba pojedyncza — gdy odnosi się do JHWH, jedynego prawdziwego Boga.
- W innych kontekstach może oznaczać także inne istoty duchowe lub bożków, zależnie od kontekstu gramatycznego i teologicznego.
📌 1. „Elohim” jako JHWH – prawdziwy Bóg
W wielu miejscach „elohim” oznacza jedynego, prawdziwego Boga Izraela, np.:
- Rodzaju 1:1 – „Na początku Bóg [elohim] stworzył niebo i ziemię.” Czasownik „stworzył” (בָּרָא baraʾ) jest w liczbie pojedynczej, choć „elohim” to liczba mnoga – pokazuje to, że chodzi o jednego Boga.
- Wyjścia 20:2 – „Ja jestem PAN, twój Bóg [elohim], który cię wyprowadził z ziemi Egiptu…”
Tu „elohim” odnosi się jednoznacznie do osoby JHWH, a gramatyka dostosowana jest do liczby pojedynczej.
📌 2. „Elohim” jako istoty duchowe
Słowo „elohim” jest także używane na określenie innych bytów duchowych (czyli nie-Boga, ale duchowych bytów w niebie):
- Psalm 82:1 – „Bóg [elohim] stoi w zgromadzeniu Boga, pośród bogów [elohim] sądzi.” Tu pierwszy „elohim” to JHWH, drugi „elohim” to istoty duchowe – członkowie niebiańskiej rady.
- 1 Samuela 28:13 (wróżka z Endor): „Widziałam bóstwo [elohim] wstępujące z ziemi.”
– Saulowi objawia się Samuel – określony jako „elohim”, co wskazuje na byt duchowy, a nie Boga. - Psalm 8:5 – „Uczyniłeś go niewiele mniejszym od elohim”
– LXX tłumaczy to jako „aniołów” (angelous) – potwierdza, że w tym kontekście chodzi o niebiańskie istoty.
📌 3. „Elohim” jako bożkowie / fałszywi bogowie
- Wyjścia 12:12 – „I dokonam sądu nad wszystkimi bogami [elohim] Egiptu…”
- Powt. Prawa 6:14 – „Nie pójdziecie za innymi bogami [elohim]…”
Tu „elohim” oznacza bożków, fałszywych bogów – istoty duchowe lub przedmioty kultu czczone jako bogowie.
✍️ Podsumowanie:
| Znaczenie słowa „elohim” | Kontekst | Liczba/czasownik |
|---|---|---|
| JHWH – Bóg Izraela | Biblijny monoteizm | Pojedyncza |
| Inne istoty duchowe | Psalm 82, 1 Sam 28 | Mnoga |
| Fałszywi bogowie / bożkowie | Egipt, poganie | Mnoga |
| Ludzie jako „bogowie” (r. sędziowie) | Psalm 82 (czasem) | Mnoga |
✅ Odpowiedź na nasze pytanie:
„Elohim” w Starym Testamencie może oznaczać zarówno JHWH – Boga prawdziwego, jak i istoty duchowe, zależnie od kontekstu.
Gdy odnosi się do Boga Izraela – jest liczbowo pojedyncze (choć formalnie mnogie) i zawsze związane z czasownikiem w liczbie pojedynczej.
Sprawdźmy też więc, czy zarówno „ha’elohim” (הָאֱלֹהִים) jak i „malak ha’elohim” (מַלְאַךְ הָאֱלֹהִים) występują w Biblii hebrajskiej i czy niosą bardzo konkretne znaczenia, które warto rozróżnić.
🟦 1. „Ha’Elohim” (הָאֱלֹהִים) – „Ten Bóg”, „Bóg” z określnikiem
- Przedrostek „ha-” (ה) to rodzajnik określony – jak „the” w języku angielskim.
- „Ha’Elohim” oznacza więc dosłownie: „ten Bóg” lub „Bóg” (w sposób określony, znany z kontekstu).
- W Biblii odnosi się prawie zawsze do JHWH, czyli Boga Izraela.
📖 Przykład:
Rodzaju 1:1 – „Na początku Bóg (אֱלֹהִים – elohim) stworzył…”
Rodzaju 5:22 – „Enoch chodził z Bogiem (הָאֱלֹהִים – ha’elohim)…”
Zastosowanie rodzajnika „ha-” podkreśla jedyność i tożsamość – nie chodzi o jakiegoś boga czy elohim w sensie ogólnym, ale o konkretnego Boga – JHWH.
🟦 2. „Malak ha’Elohim” (מַלְאַךְ הָאֱלֹהִים) – „Anioł Boga”
- „Malak” (מַלְאָךְ) znaczy dosł. „posłaniec”, choć zwykle tłumaczymy jako „anioł”.
- „Malak ha’elohim” = „posłaniec Boga” lub „anioł Boga”.
📖 Przykłady:
- Rodzaju 21:17 „I usłyszał Bóg głos chłopca, i zawołał anioł Boga [מַלְאַךְ הָאֱלֹהִים] do Hagar z nieba…”
- Rodzaju 31:11 „I rzekł do mnie anioł Boga [מַלְאַךְ הָאֱלֹהִים] we śnie…”
- Sędziów 13:6 „Pewien człowiek Boży [אִישׁ הָאֱלֹהִים] przyszedł do mnie, a jego wygląd był jak wygląd anioła Boga [מַלְאַךְ הָאֱלֹהִים]…”
🔍 Kiedy „Anioł Boga” to sam Bóg?
W niektórych przypadkach „malak ha’elohim” zachowuje się jak sam JHWH – mówi w pierwszej osobie, przyjmuje cześć i nie zaprzecza, że jest Bogiem.
Przykład: W krzaku gorejącym (Wyjścia 3:2–6)
„I ukazał mu się anioł JHWH w płomieniu ognia… a Mojżesz podszedł, a wtedy Bóg zawołał do niego ze środka krzaka…”
- Najpierw objawia się „anioł JHWH”, ale potem mówi jak sam Bóg.
- W teologii nazywa się to często teofanią (objawienie Boga w postaci widzialnej) – wielu wierzy, że jest to przedwcielone objawienie Syna Bożego (Chrystofania).
🧠 Podsumowanie:
| Wyrażenie | Znaczenie | Odnosi się do |
|---|---|---|
| הָאֱלֹהִים (ha’elohim) | „Ten Bóg”, Bóg określony | Zazwyczaj do JHWH |
| מַלְאַךְ הָאֱלֹהִים (malak ha’elohim) | „Anioł Boga” / „Posłaniec Boga” | Anioł lub Boży posłaniec – czasem objawienie samego Boga |
🔗 Ciekawostka lingwistyczna
- Istnieje także wyrażenie „malak JHWH” (מַלְאַךְ יְהוָה) – „Anioł PANA” – bardzo często utożsamiane z widzialnym objawieniem Boga samego, np. do Abrahama, Hagar, Mojżesza, Gedeona.
- „Malak ha’elohim” bywa używane zamiennie, ale może też oznaczać innego anioła, posłanego przez Boga.
Wobec tego czy Duch Święty to Ruach czy Elohim? Aby dobrze zrozumieć, kim jest Duch Święty w języku hebrajskim i w teologii biblijnej, trzeba rozróżnić pojęcia „ruach” (רוּחַ) i „elohim” (אֱלֹהִים), a także zobaczyć, jak te terminy współgrają w Biblii.
📌 1. „Ruach” (רוּחַ) – Duch, tchnienie, wiatr
- Słowo „ruach” jest rzeczownikiem rodzaju żeńskiego w języku hebrajskim i oznacza:
- ducha, istotę duchową,
- wiatr lub tchnienie,
- wewnętrzną siłę, życie, oddech.
W kontekście Ducha Bożego mamy wyrażenie:
רוּחַ אֱלֹהִים (ruach elohim) = Duch Boga / Duch Boży
📌 2. „Elohim” (אֱלֹהִים) – Bóg lub byty duchowe
- Jak wcześniej wspomnieliśmy, „elohim” może oznaczać:
- Boga (JHWH),
- duchowe byty (np. aniołów, bożków),
- ale nigdy samego „ducha” jako zasady działania.
📖 Przykłady: Duch Święty jako „Ruach Elohim”
🔹 Rodzaju 1:2
„…A Duch Boży [רוּחַ אֱלֹהִים] unosił się nad powierzchnią wód.”
Tu Duch przedstawiony jest jako Boża obecność i moc twórcza – nieosobowy opis, ale bardzo dynamiczny.
🔹 Izajasza 63:10-11
„Lecz oni się zbuntowali i zasmucili jego Świętego Ducha…”
Tu Duch Boży ma cechy osobowe – można Go zasmucić.
🔹 Psalm 51:13
„Nie odbieraj mi swego Świętego Ducha [רוּחַ קָדְשְׁךָ]…”
To modlitwa Dawida, który wiedział, że Duch to osobowa obecność Boga dająca prowadzenie i czystość serca.
🧠 Czy Duch Święty to „ruach” czy „elohim”?
| Pytanie | Odpowiedź |
|---|---|
| Czy Duch Święty to „ruach”? | Tak – w znaczeniu Jego istoty – Duch to „tchnienie”, życie, obecność Boga. |
| Czy Duch Święty to „elohim”? | Tak – w sensie przynależności i boskości. Jest Bogiem, nie stworzeniem. |
| Czy „ruach” to osoba? | W wielu miejscach tak – Duch ma wolę, uczucia, mówi i działa. |
| Czy Duch Święty jest Bogiem? | Tak – Duch Święty to Bóg – współistotny z Ojcem i Synem. |
📜 Podsumowanie biblijne
Duch Święty w Biblii to „Ruach Elohim” – Duch Boga – nie jest „elohim” sam w sobie w sensie ogólnym, ale jest osobą Bożą, działającą, objawiającą, przekonującą, uświęcającą.
Dlatego:
- Ruach = natura Ducha (duchowa, niewidzialna, działająca).
- Elohim = tożsamość Ducha (Bóg, nie stworzenie).
A zatem jak w oryginale brzmi i jak właściwie przetłumaczyć księgę rodzaju 6:1-4 w kontekście powyższego?
Rodzaju 6:1–4 to jeden z najbardziej tajemniczych fragmentów Starego Testamentu. W języku hebrajskim pojawia się tam wyrażenie, które otwiera interpretację zarówno na ziemskie jak i duchowe rozumienie. Przejdźmy przez niego krok po kroku, w języku oryginalnym, z uwzględnieniem struktury i możliwych tłumaczeń, oraz w kontekście duchowych istot typu „elohim” i „benê ha’elohim”.
🔠 TEKST HEBRAJSKI (Rodzaju 6:1–4)
Oto transliteracja i tłumaczenie wersetów:
Rodzaju 6:1
hebr.: וַיְהִ֗י כִּֽי־הֵחֵ֤ל הָאָדָם֙ לָרֹ֣ב עַל־פְּנֵ֣י הָאֲדָמָ֔ה וּבָנ֖וֹת יֻלְּד֥וּ לָהֶֽם׃
pl: A gdy ludzie zaczęli się rozmnażać na powierzchni ziemi, i rodziły się im córki…
Rodzaju 6:2
hebr.: וַיַּרְא֙וּ בְּנֵ֣י הָאֱלֹהִ֔ים אֶת־בְּנ֣וֹת הָאָדָ֑ם כִּֽי־טֹבֹ֣ת הֵ֔נָּה וַיִּֽקְחוּ־לָהֶ֥ם נָשִׁ֖ים מִכֹּ֥ל אֲשֶׁר־בָּחָֽרוּ׃
pl dosł.: I widzieli synowie Boga [benê ha’elohim], że córki ludzkie były piękne, i brali je sobie za żony spośród wszystkich, które sobie wybrali.
🔎 Kluczowy zwrot:
בְּנֵי הָאֱלֹהִים (benê ha’elohim) – „synowie Boga”, dosł. „synowie elohim”
Rodzaju 6:3
hebr.: וַיֹּ֣אמֶר יְהוָ֔ה לֹֽא־יָד֤וֹן רוּחִי֙ בָּאָדָ֔ם לְעֹלָ֖ם בְּשַׁגַּ֣ם ה֑וּא בָּשָׂ֖ר וְהָי֣וּ יָמָ֔יו מֵאָ֥ה וְעֶשְׂרִ֖ים שָׁנָֽה׃
pl: I powiedział JHWH: Mój Duch nie będzie się spierał z człowiekiem na wieki, ponieważ jest ciałem; jego dni będą więc sto dwadzieścia lat.
Rodzaju 6:4
hebr.: הַנְּפִילִ֞ים הָי֤וּ בָאָרֶץ֙ בַּיָּמִ֣ים הָהֵ֔ם וְגַ֣ם אַחֲרֵי־כֵ֗ן אֲשֶׁר֙ יָבֹ֣אוּ בְנֵֽי־הָאֱלֹהִ֔ים אֶל־בְּנ֖וֹת הָאָדָ֑ם וְיָלְדוּ֣ לָהֶ֔ם הֵ֚מָּה הַגִּבֹּרִ֣ים אֲשֶׁר֙ מֵעֹולָ֔ם אַנְשֵׁ֖י הַשֵּֽׁם׃
pl dosł.: Giganci [ha-nefilim] byli na ziemi w owych dniach – a także potem – gdy synowie Boga [benê ha’elohim] weszli do córek ludzkich i te rodziły im dzieci. To byli mocarze, ludzie sławni od pradawnych czasów.
📌 ANALIZA KLUCZOWYCH SŁÓW
| Wyrażenie hebrajskie | Znaczenie dosłowne | Kontekst duchowy |
|---|---|---|
| בְּנֵי הָאֱלֹהִים (benê ha’elohim) | „synowie Boga” lub „synowie elohim” | Byty duchowe / aniołowie |
| הַנְּפִילִים (ha-nefilim) | „upadli” / giganci / nefilim | Nie-ludzkie potomstwo (?) |
| רוּחִי (rûchî) | „Mój duch” | Duch Boży – ruach |
🧠 DWIE GŁÓWNE INTERPRETACJE
🟩 1. Tradycja starożytna i literalna – synowie elohim to istoty duchowe (aniołowie)
- „Benê ha’elohim” to istoty duchowe – aniołowie, którzy opuścili swoje miejsce (por. Juda 6, 2 Piotra 2:4–5).
- Ich potomstwo to nefilim – istoty nadludzkie, „giganci” (gr. gigantes w LXX).
- Potwierdza to m.in. Księga Henocha (literatura międzytestamentowa) i wielu ojców Kościoła (np. Justyn, Tertulian).
- Wspierają to wersety:
- Hioba 1:6; 2:1; 38:7 – tam „synowie Boga” to aniołowie.
- Juda 6–7 – aniołowie „nie zachowali swego pierwszego stanu” i „porzucili właściwe mieszkanie”, wiązane z tą historią.
🟨 2. Tradycja późniejsza (żydowska i niektóre chrześcijańskie nurty): synowie elohim to ludzie – np. linia Seta
- „Synowie Boga” = pobożni potomkowie Seta.
- „Córki ludzi” = potomkinie Kaina.
- Nephilim = po prostu ludzie olbrzymiego wzrostu lub siły.
- Argumenty: trudności w przyjęciu, że istoty duchowe mogły się fizycznie łączyć z ludźmi.
🧩 Co mówi tekst?
Hebrajskie wyrażenie „benê ha’elohim” nigdzie indziej w Starym Testamencie nie odnosi się do zwykłych ludzi – zawsze do istot duchowych (np. Hiob).
Słowo „nefilim” dosłownie znaczy „ci, którzy upadli”, co koresponduje z duchowym odstępstwem. Sam tekst 1 Mojż. 6:4 stwierdza, że to z ich związku powstali „gibborim” – potężni ludzie.
🔚 PODSUMOWANIE:
W języku hebrajskim „benê ha’elohim” w Rodzaju 6:2–4 jednoznacznie wskazuje na istoty duchowe – aniołów, którzy zbuntowali się i wbrew naturze połączyli z ludźmi. Ich potomstwo to prawdopodobnie nadnaturalni „nefilim” – „upadli”, „giganci”.
✅ Zatem:
- Duch Święty to „Ruach Elohim” – Duch Boga,
- Benê ha’elohim to duchowe byty, istoty stworzone przez Boga – ale nie sam Bóg,
- Elohim w tym fragmencie to nie JHWH, ale użycie w liczbie mnogiej odnosi się do innych duchowych istot.
Przyjrzyjmy się bliżej wersetowi z Rodzaju 6:4:
„…gdy synowie Boga [benê ha’elohim] weszli do córek ludzkich i te rodziły im dzieci…”
jest jednym z najbardziej intrygujących i kontrowersyjnych fragmentów Biblii hebrajskiej.
🔍 Wyrażenie kluczowe: „weszli do córek ludzkich”
- W hebrajskim: יָבֹאוּ בְּנֵי־הָאֱלֹהִים אֶל־בְּנוֹת הָאָדָם
- Czasownik „bo” (בוא) oznacza „wchodzić”, ale idiomatycznie odnosi się do stosunku cielesnego, np. jak w Rodzaju 4:1 – „Adam poznał Ewę” (וַיֵּדַע) – i poczęła…
Zatem znaczenie:
Synowie Boga nawiązali relacje seksualne z kobietami z ludzkości, co skutkowało urodzeniem potomstwa.
📌 Kim byli ci „synowie Boga” (בְּנֵי הָאֱלֹהִים – benê ha’elohim)?
➤ Najstarsza interpretacja (w tym Septuaginta i ojcowie Kościoła):
- Były to duchowe istoty, aniołowie, którzy opuścili swoje miejsce (por. Juda 6; 2 P 2:4).
- Skutek: narodziny „nefilim” – istot hybrydowych, „potężnych ludzi” (gibborim).
➤ Alternatywa (linia Seta vs. linia Kaina):
- „Synowie Boga” to pobożni potomkowie Seta.
- Córki ludzi – potomkinie Kaina.
- Ale: hebrajskie użycie benê ha’elohim nie wspiera tej interpretacji – we wszystkich innych miejscach odnosi się do istot duchowych, np. Hioba 1:6.
🤔 Skutek: urodzenie dzieci (nefilim)
- Hebr.: וְיָלְדוּ לָהֶם
- Dzieci te opisane jako gibborim (גִּבּוֹרִים) – „mocarze”, „słynni bohaterowie”.
- W tradycji hebrajskiej i międzytestamentalnej (np. Księga Henocha) – byli oni półboskimi wojownikami, źródłem ogromnego zepsucia na ziemi.
🔥 Kontekst teologiczny
- Bóg przyśpiesza sąd (potop), ponieważ:
- ludzkość przekroczyła granice swojego porządku stworzenia,
- istoty duchowe przekroczyły swój wyznaczony obszar działania,
- grzech osiągnął punkt krytyczny.
✍️ Podsumowanie
Fragment Rodzaju 6:4 opisuje akt cielesnego zbliżenia duchowych bytów (benê ha’elohim) z kobietami ludzkimi. Skutkiem były narodziny potomstwa, które Biblia nazywa nefilim – „upadłymi” lub „gigantami”, co przyczyniło się do wielkiego zepsucia i przyspieszyło sąd Boży przez potop.
Porównajmy inne fragmenty biblijne, które opisują granice działania aniołów albo relacje duchowo–fizyczne, np. Juda 6–7, 2 Piotra 2:4, 1 Mojż. 19.
Oto zestawienie kluczowych fragmentów biblijnych, które nawiązują do granic działania aniołów, duchowych istot oraz opisują sytuacje, gdy te granice zostały przekroczone – co ma bezpośredni związek z Rodzaju 6:1–4:
📖 1. Juda 6–7 (Nowy Testament)
„A aniołów, którzy nie zachowali swojej godności (stanu), ale opuścili swoje własne mieszkanie, [Bóg] zachował w wiecznych więzach pod mrokiem na sąd wielkiego dnia.”
„Podobnie jak Sodom i Gomora oraz okoliczne miasta… oddały się rozpuście i pożądały innego ciała…”
(Juda 6–7, UBG)
🔍 Co widzimy?
- Aniołowie opuścili swoje własne miejsce – termin „οἰκητήριον” (gr. „mieszkanie”) użyty też w 2 Kor 5:2 na określenie niebiańskiego ciała.
- „Inne ciało” (σαρκὸς ἑτέρας) – odniesienie do przekroczenia porządku stworzenia.
- Juda łączy grzech aniołów z seksualnym wykroczeniem, porównując ich do Sodomy.
📖 2. 2 Piotra 2:4–5
„Jeśli Bóg nie oszczędził aniołów, którzy zgrzeszyli, ale wtrącił ich do Tartaru i przekazał do mrocznych więzień, aby byli zachowani na sąd; i jeśli nie oszczędził dawnego świata, ale zachował Noego… przyniósł potop na świat bezbożnych…”
🔍 Co widzimy?
- Grzech aniołów i potop w czasach Noego są tu powiązane.
- Tartar to mityczne miejsce głębsze niż Hades, znane z mitologii greckiej – tu użyte jako miejsce więzienia duchowych istot.
- Piotr identyfikuje te wydarzenia jako powiązane z okresem przedpotopowym.
📖 3. Rodzaju 19:1–11 – Sodoma i Gomora
- Dwaj aniołowie w ludzkiej postaci przychodzą do Lota.
- Mieszkańcy miasta chcą współżyć z nimi: „Wyprowadź ich do nas, abyśmy ich poznali (יָדַע – współżyli z nimi).” (Rodz. 19:5)
🔍 Co widzimy?
- Aniołowie mogą przybrać postać cielesną, funkcjonować w ludzkim świecie.
- Ludzie (grzeszni) chcą przekroczyć granice – w tym wypadku odwrotnie: ludzie wobec aniołów.
📖 4. Hioba 1:6; 2:1; 38:7
„I zdarzyło się, że synowie Boga [benê ha’elohim] przyszli, by się stawić przed Panem…” (Hiob 1:6)
„Gdy gwiazdy poranne chórem radośnie śpiewały, a wszyscy synowie Boga [benê elohim] wykrzykiwali z radości?” (Hiob 38:7)
🔍 Co widzimy?
- Benê ha’elohim = istoty duchowe, aniołowie, stworzeni przez Boga, obecni w Jego radzie.
📖 5. 1 Piotra 3:19–20
„W którym też poszedł i ogłosił zbawienie duchom w więzieniu, niegdyś nieposłusznym, gdy raz oczekiwała cierpliwość Boga w dniach Noego…”
🔍 Co widzimy?
- Jezus po śmierci ogłasza coś duchom w więzieniu, które były nieposłuszne w dniach Noego.
- Wielu łączy te „duchy” z upadłymi aniołami z Rodzaju 6.
🔚 Podsumowanie
| Fragment | Opis | Powiązanie z Rodzaju 6 |
|---|---|---|
| Juda 6–7 | Aniołowie porzucają swoje miejsce, relacja z seksualnym grzechem | 🔗 bardzo mocne |
| 2 Piotra 2:4–5 | Grzech aniołów + potop | 🔗 potwierdzenie |
| 1 Piotra 3:19–20 | Jezus głosi duchom z czasów Noego | 🔗 kontekst sądu |
| Hiob 1:6; 38:7 | „Synowie Boga” = istoty duchowe | 🔗 potwierdzenie tożsamości „benê ha’elohim” |
| Rodzaju 19 | Aniołowie w ciele, zagrożenie ze strony ludzi | 🔗 odwrotna analogia |